همسایگی آن را از هم پاشید، آسیب فیزیکی و روانشناختی که ایجاد کرد سرسامآور است.
دست کم 180 نفر در انفجار چهارم اوت جانشان را از دست دادند و عدهای هنوز مفقودالاثر یا شناسایی نشده ماندهاند. بیش از 6000 نفر زخمیشدند و صدها نفر کماکان در بیمارستان هستند.
مارکو بالدان، جراح کمیته بینالمللی صلیب سرخ در لبنان که هماهنگی واکنش اضطراری را بعهده داشت گفت: «همه زخمها قابل مشاهده نیستند، چه زخمهایی که بر پیکر یک فرد ایجاد شدند و چه آنها که بر یک شهر عزیز وارد آمدند. در صدر جراحات جسمی هولناکی که در بیمارستان در حال مداوا است، مردم در معرض زخمهای بزرگ و پنهان نیز هستند، مگر آنکه در بحبوحه پیامدهای روانشناختی این فاجعه، مورد حمایت قرار گیرند. حمایت سلامت روان بخش حیاتی از واکنش درمانی است.»
درد و رنج ایجاد شده در پی انفجار آزاردهنده است. بعضیها جلوی چشمانشان شاهد فوت اعضای خانواده خود بودند در حالی که دیگران کماکان به دنبال عزیزان مفقودشان هستند. دیگران نیز شاهد فروریختن خانههایشان و ویرانی داراییهای یک عمرشان در کسری از ثانیه بودند. بزرگسالان و کودکانی که جراحات ماندگار برداشتند در تب و تاب سازگاری با واقعیت جدید زندگیشان هستند، و دیگران از نجات یافتن خود یا ناتوانی در نجات دیگران پس از این حادثه احساس گناه دارند.
ایزابل ریورا مارمویو، نماینده بهداشت روان کمیته بینالمللی صلیب سرخ در لبنان گفت: «اثری که بر مردم وارد شده مخوف است. یک خانم سوری که تنها کودک نجات یافتهاش را در انفجار گم کرده بود با تلفن اضطراری ما تماس گرفت. او لبریز از اندوه بود و به کمک فوری نیاز داشت.»
خانم ریورا ادامه داد: «حتی افرادی که به نظر نسبتاً صدمهای ندیدهاند یا با جراحات جزئی جان به در بردند حس عمیقی از فقدان یا یأس دارند. این یک واکنش نرمال به چنین رویداد شوکهکنندهای است و نباید این افراد در مقابله با آن تنها بمانند. برای آنان حمایت وجود دارد.»
ساکنان یکی از محلههای به شدت آسیبدیده در شهر، به ناباوری از آنچه اتفاق افتاده و ترس از آینده، در صحبتهای خود با کمیته بینالمللی صلیب سرخ اشاره داشتند.
رودریکه مخلوف، یکی از ساکنان محله کارانتیا در نزدیکی بندر گفت: «ما قادر به هضم این اتفاق نیستیم. ما شاهد انفجارهای زیادی در لبنان بودهایم اما این اولین بار است که احساس ناامنی میکنیم.»
الی الجایب گفت: «دختر من از ناحیه صورت و گوش دچار جراحت شد. روز بعد همچنان جیغ میکشید. چطور کودکان خاطره آنچه روی داده است را پشت سر خواهند گذاشت؟»
انفجار هنگامی اتفاق افتاد که لبنان پس از ماهها مبارزه با همهگیری ویروس کرونا در بحبوحه بحران اقتصادی که رو به وخامت داشت، در وضعیت به شدت متزلزلی بود. از بین رفتن مشاغل، کسب و کارها و پساندازها اثر سختی بر سلامت روان مردم در طول ده ماه گذشته داشت و موجب افزایش علائم مرتبط با افسردگی، مانند افکار خودکشی و نا امیدی شد.
ایزابل ریورا گفت: «با شروع همهگیری، اقدامات ضد ویروس کرونا مانند تعطیلیها و ماندن در خانه سازوکارهای سنتی مردم در مقابله با استرس مانند دورهمیهای اجتماعی و دیدن دوستان، و بیان نگرانیها و ناامیدیهایشان تحتالشعاع قرار گرفت. اکنون نیز انفجار، یک ضربه مهلک دیگر است.»
وضعیت بویژه برای بعضی از گروههای آسیبپذیرتر لبنان شامل جمعیت یک و نیم میلیونی پناهندگان سوری دشوارتر است. برای بسیاری از آنها، انفجار یک یادآوری ناراحتکننده از بیثباتی و مخاصمهای بود که از آن گریختهبودند که صحنهها، کابوسها و اضطراب گذشته را دوباره به یادشان آورد.
یک پناهنده سوری که نمیخواست نامی از او برده شود به تیم کمیته بینالمللی صلیب سرخ گفت: «پسر من به حمایت سلامت روان نیاز دارد. او نمیتواند بخوابد چون تمامی خاطرات جنگ در سوریه به خوابش میآید. او هر شب دچار حملات اضطرابی میشود و در وحشت به لرزه میافتد.»
دیگر گروه آسیبپذیر، کارگران خارجی در این کشور هستند که بسیاری از آنها بیخانمان و بیکار شدهاند و امکان دسترسی به کمکی که به آن نیازمندند را به زبان خودشان ندارند. خانوادههای کمدرآمد نیز در خطر مغفول ماندن از خدمات سلامت روان و حمایت روانی اجتماعی هستند؛ خدماتی که در بسیاری از بیمارستانهای خصوصی لبنان به دلیل گرانی قابل دسترسی نیستند.
خانم ایزابل ریورا گفت: «دلایل بسیاری وجود دارد که چرا افراد ممکن است کمکی را که اکنون نیازمند آن هستند دریافت نکنند از جمله این دلایل عدم امکان دسترسی یا پرداخت هزینههای خدمات، مسائل مربوط به زبان و انگزدنهای اجتماعی مرتبط با اعتراف به نیاز برای صحبتکردن با یک نفر است.»
«ما میخواهیم تا حد امکان شرایط را برای همه در برداشتن اولین گام برای دریافت حمایت آسان کنیم. تلفن تماس اضطراری ما به شماره 70341675 آزاد است و خدمات ما در بیروت و طرابلس رایگان هستند. مردم نباید در انجام این کار تنها باشند.»
نکتهای برای ویراستاران:
1. کمیته بینالمللی صلیب سرخ یک تیم هشت نفری روانشناسی بالینی با ظرفیتهای متعدد، از جمله حمایت از قربانیان خشونت و جوامع پناهندگان، در لبنان دارد. در شرایط پس از انفجار، ما برای افرادی که علاقمند به دسترسی به خدمات سلامت روان و کمکرسانی توانبخشی جسمی کمیته بینالمللی صلیب سرخ هستند یک خط اضطراری راهاندازی کردیم. همچنین ما به زخمیان در بیمارستان دانشگاه رفیق حریری در بیروت و مرکز تروماتولوژی و آموزشی در طرابلس در شمال لبنان خدمات حمایت سلامت روان ارائه میکنیم. شماره تماس خط اضطراری کمیته بینالمللی صلیب سرخ (برای تماسهای داخل لبنان) 70341675 است.
برای اطلاعات بیشتر یا انجام مصاحبه، لطفاً با سخنگویان ما تماس بگیرید:
رونا حلبی، کمیته بینالمللی صلیب سرخ بیروت، ralhalabi@icrc.org +961 70 153 928
روت هترینگتن، کمیته بینالمللی صلیب سرخ ژنو، rhetherington@icrc.org +41794473726